Yangshao kültürü : Çin'in Sarı Nehir boyunca mö.5000'den mö.3000'e kadar var olan bir Neolitik kültürdür. Kültür esas olarak Henan, Şansi ve Şensi eyaletlerinde gelişmiştir.
Bu medeniyeti tesis eden; Altay Bölgesi Türkleridir.

Kuraklık sonucunda güneye göç eden Türkler, Çin'de Sarı Irmak boyuna yerleştiler ve buraya Ön Türk kültürünü taşıdılar.
Ancak bu kültürü Çinliler sahiplenmek istemektedir.

Bugünkü Xian şehri bölgesinde gelişen bu uygarlığın insanlarının; yazı yazmayı, takvim kullanmayı, metalleri şekillendirmeyi ve tekerlekli araç/kasnak gibi aletleri kullanmayı bildikleri, çanak çömlek yaptıkları, pirinç yetiştirdikleri ve ipek ürettikleri ortaya çıkarılmıştır.

2.nci Dünya Savaşı sırasında bir pilotun görmesi üzerine dünyanın haberdar olduğu yapıya "Beyaz Piramit" adı verilmektedir.

İçinde Ön Türklere ait yazıtların ve malzemelerin olduğu bilinen bu piramitin bulunduğu bölge, Çin tarafından "yasak bölge" ilan edilmiştir ve incelenmesine izin verilmemektedir.

Piramitin içinde Türklere ait semboller, heykeller, tabletler, iki metre uzunluğunda bir mumya, kurt başları, ay-yıldız sembolleri ve Oğuz Kağan'ın üç metre yüksekliğindeki temsili suretinin bulunduğu iddia edilmektedir.

Bugün "Çin Uygarlığı" olarak bilinen uygarlık, Ön Türkler tarafından kurulmuş bir Türk uygarlıklar zinciridir."

Üç Hükümdar ve Beş İmparator : mö.2852'den mö.2070 yılları arasında hüküm sürdüklerine inanılan efsanevî Çin hükümdarları veya tanrılarıydı.
Günümüzde kültürel kahraman olarak kabul edilmektedirler.

Efsanevi Çin hükümdarı ve kültürel kahramanı. mö.2697-mö.2597 veya mö.2698-mö.2598 yılları arasında hüküm sürdüğü tahmin edilmektedir.

Sarı İmparator günümüzde Çin uygarlığının başlatıcısı olarak görülmektedir ve tüm Çinlilerin atası olduğu kabul edilmektedir.

Tarım arazilerinin sulanması için kanallar inşa edildi.

Shang Hanedanlığı, Çin'deki ilk devleti kurdu.

Çin'de Shang Hanedanı ya da Yīn Hanedanı Dönemi (Türk)

Çin'de, Zhou Hanedanlığı… Shangları devirerek yönetime geçti.

Sümerlerden sonra ortaya çıkan Anadolu üzerinden, Kafkasya ve Doğu Avrupaya göç eden Türk toplumu. Günümüzdeki Yakut Türkleri İskitlerin devamı niteliğindedir.

Çin'de eski bir kitapta HUN (Hiungnu/Hiyungun) ismine rastlandı.

Hun Devletinin ve Bozkır halklarının saldırılarına engel olabilmek için ÇİN SEDDİ inşa edildi.

Çin'de legalizm fesefesi.

Çin uygarlık biçiminin temel öğelerinin ortaya çıkışı.

Moğolistan'daki Güney Sibirya'da Selenge Irmağı vadisinde yapılan kazılarda bazı Hiung-nu Şanyu'larının (Hiung-nu hükümdarlarının) mezarları bulunmuştur. Ölü ile birlikte gömülmüş eşyaların arasında İran, Çin ve Yunan menşeli dokumaların bulunması Hiung-nu ile uzak ülkeler arasında ticaretin olduğunu gösterir.

Çin bilgesi, filozof, siyasal yönetici ve Çin tarihinde resmi din olarak kabul edilen öğretilerin kuramcısı. mö.551-mö.479 tarihleri arasında, Doğu Zhou Hanedanlığı döneminde yaşadığı sanılmaktadır.

Konfüçyüs düşüncesi, 1583'te Pekin'e yerleşen Cizvit misyonerleri tarafından Avrupa'ya aktarıldı. K'ung Fu-tzu adını Latinceleştiren de Cizvitler oldu. Böylece bu büyük bilge, dünyanın pek çok yerinde Konfüçyüs adıyla tanındı.

Sarmatlar, Kırgız steplerinde ortaya çıkmış, İskit/Saka Konfederasyonunun bir bileşeni olarak İskitlerle işbirliği içinde 400 yıl yaşamışlardır.

mö.3.ncü yüzyılın başlarında Sarmatlar, Don nehrinin doğu kıyılarına yaklaşmışlar ve aynı yüzyılın sonlarına doğru da Don nehrinin batı kıyısına geçmeye muvaffak olmuşlardır. Sürekli sıkıştırılan İskitler mö.2.nci yüzyılın başlarına kadar eski imparatorluklarının yalnızca bir bölümünü, özellikle orta kısmını ellerinde tutabilmişlerdir. Böylece Kimmerlerden İskitlere geçen egemenlik, Sarmatların mö.2.nci yüzyılın başlarında İskit coğrafyasında büyük bir güç olarak ortaya çıkmalarıyla el değiştirmiştir. Böylece bu kültür coğrafyasında Sarmat dönemi başlamıştır.

Hiung-nu'lar (Hunlar) ve Çinliler arasında sınırların kabul edilmesi ile ilgili antlaşma imzalandı. Bu antlaşma, Hunların isminin geçtiği ilk belgedir.

Hunlar Çin devleti (Han Hanedanlığı) arasında Kuzey Şansi (Hiung-nu) bölgesinde gerçekleşen, Hun İmparatorluğunun kesin zaferi ile sonuçlanan savaştır.

Çin'de Qin (Çin) Hanedanı : ilk Çin imparatoru ve Qin Hanedanlığı'nın kurucusu : Çin Şi Huang ya da Qin Shi Huang (mö.247-mö.210) dur.

Çin Seddi'nin tamamlanması ve tarihe "kitapların yakılması" olarak geçen emirleri vermiştir. Konfüçyüsçülük yerine legalizmi getirdi.

Orta Asyanın doğusunda, bugünkü Çinin Kuzeyinde yaşayan Ön Türklerin bölgede çoğalması ve kültürlerinin egemen hale gelmesiyle birlikte birbirinden ayrı ve bağımsız yaşayan Hun kabileleri, Çine karşı zaman zaman bir araya gelerek mukavemet göstermeye başlamış ve birlik ruhu ortaya çıkmıştır. Kendi kabilesi ve bölgedeki kabilelere liderlik yapan Teoman, zamanla güçlenerek bölgede yaşayan hunları bir araya getirip mö.220 yılında Büyük Hun Devletini kurdu.

Hun İmparatoru Teoman, İmparatorluğun kurulmasıyla birlikte Kore'den Hazar Denizine kadar olan tüm bölgeye akınlar düzenleyerek hem Çin, hemde bölgede yaşayan diğer toplumların topraklarını imparatorluğuna dahil ederek güçlenmeye ve büyümeye başladı.

Hunlar, Tarih sahnesine çıkmasıyla birlikte yalnızca 50 yıl içerisinde dünyanın en büyük İmparatorluğu haline gelerek bölgeye hakim oldu. Çin'i vergiye bağlayarak "İpek Yolu"nu denetimi altına aldı ve bölgedeki diğer devletleri boyunduruğuna aldı. mö.177 yılında Hun toprakları Asya'nın neredeyse tamamını içerisine alan büyük bir imparatorluk haline geldi. Bu ilerleyiş mö.40 lı yıllara kadar devam etti.

Hunlarla Çinliler arasındaki en ünlü çarpışmalarından biridir.

Araziyi iyi kullanan ve kaçar gibi yaparak (Turan Taktiği) beklenmedik şekilde saldıran Mete'nin ordusu Çinlileri bozguna uğrattı.

Çin İmparatoru ve kalan askerleri bir kaleye sığındılar. İmparator'un barış teklifini Mete kabul etti. Mete Han, Çin'e korku salmış ve kendisine vergiye bağlamış oldu.

Hun Devleti Hükümdarı Mete Han. (doğumu: mö.234 - ölümü: mö.174)
• Hun İmparatoru Teoman'ın oğludur.
• 10'luk sistemin mucididir.
• Günümüzdeki düzenli ordunun temellerini atmıştır.
• Çin'i vergiye bağlayan bilinen ilk hükümdardır.

Çavuş oku tarihte Türkler tarafından bulunmuş ve kullanılmış bir ok çeşididir.

Çavuş oku öldürme amaçlı değildir. Temren üzerinde delikler açılmıştır. Ok fırlatıldığında delikten hızla geçen hava tiz bir ses çıkarır. Bu nedenle çavuş okuna "ıslık çalan ok ", "ıslıklı ok" veya "vızlayan ok" da denilmiştir.

Bu oktan çıkan ses hem askerlere ne tarafa yükleneceklerini anlatır hem de düşmanın moralini bozmak için kullanılmıştır.

Çavuş okunun mucidi bizzat Mete Han'dır. İlk kullanımı Mete Hanın ilk düzenli Türk Ordusunu kurmasıyla olmuştur.

Konfüçyüsçülük, devletin temel felsefesi haline gelmiş ve altın çağ yaşanmıştır.

Çin'de Qin Hânedanlığı döneminde mö.213-mö.206 tarihleri arasında yapılmış olan Legalizm ve Tıb kitapları dışında bütün kitaplar alenen yakılarak tahrip edildi.
Bunun dışında yaklaşık 700 bilim adamı diri diri gömüldü.

Mete Han ile Han Hanedanından Çin Kralı Gaozon arasında gerçekleşen savaş, Mete Han'ın zaferi ile sonuçlandı. Çin vergiye bağlandı.

Mete Han'ın oğlu Ki-ok Chanyu döneminde Hiung-nu, Çinlilerin o zamanlardaki başkentleri Chang'an'a saldırdı.

Baktria'da Çang Kien elçiliği. Çin-İran ilişkileri

Çin, zayıflayan Batı Hunlarının üzerine giderek ve kısa bir süre sonra Çiçi hanı öldürerek Batı hunlarını yıktı (ms.36).
Batı Hun Devletinin yıkılmasının ardından Hun Ardılları olarak adlandırılan küçük devletler kurulmuştur.

Büyük Hun İmparatorluğu mö.58 yılında Çiçi Yabgu ve Ho-Han-ye kardeşler arasında Doğu ve Batı olmak üzere ikiye bölündü.
Batı Hunlarını; Çiçi Yabgu, Doğu Hunlarını Ho-Han-Ye Kağan (Şenyu) yönetti.

Ho-Han-Ye'nin ölümünden sonra Doğu Hunları Panu ve yeğeni Pi'nin taht kavgasına sahne oldu. mö.48 yılında Doğu Hunları; Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmıştır. Kuzey Hunlarını Pi, Güney Hunlarını Panu yönetmiştir.

Güney Hunları yani Panu'nun yönettiği bu ülke Türk Tarih literatürüne Batı Hun İmparatorluğu olarak geçmiştir.

İlk kağıdın icadı (Çin / T'sai Lun)

Çin, iç karışıklıklar nedeniyle bölündü.

Çin'de "üç devlet dönemi" : Wu Devleti

Çin'de "üç devlet dönemi" : Wei Devleti

Çin'de "üç devlet dönemi" : Shu Devleti

Çin'de Jin Hanedanı (Chin Devleti)

Çin'de 16 Krallık Dönemi (304-439): Bu devletlerden dördü Hun devletleridir ve içlerinden biri olan Kuzey Liang Hun Devleti ise Asya Hunları'nın son devletidir.

304 yılında kurulan ve Güney Hunlarının bir devamı olan Han (I. Chao Devleti, 304-329) Devleti, 317 yılında Çin imparatorunu esir alınca Chin Devleti ikiye bölündü.

Kuzey Wei Hanedanı

Çin'in kuzeyinde Ding Ling krallığı (Wei)

Onogurlar, Macarların, Bulgarların ve Uygurların bir kısmının kökenini oluşturan Hiung-nu konfederasyonu (Hun) içerisinde yer almış Türkçe konuşan bir Türk kavmi.

"Onogur" kelimesi "On-Oğuz" kelimelerinden (10 Oğuz kavmi) köken almaktadır. Batı dillerinde Macarlar için kullanılan "Hungarus, Ungarn, Macaristan" isimlerinin kökeni Onogur kavmine dayanır.

Song Hanedanı

Qi Hanedanı

Liang Hanedanı

Doğu Wei Hanedanı

Batı Wei Hanedanı

Kuzey Qi Hanedanı

Tu-kiulerin (Türkütler/Göktürkler) Rouran (Cücen/Avar) egemenliğe karşı ayaklandı. Birinci Göktürk Kağanlığı kuruldu.

Bumin Kağan'ın erken ölümü üzerine, Bumin'in diğer oğlu Mukan Kağan'ı (553-572), devletin doğu kanadının başına geçti. Onun zamanında İstemi Yabgu batı kanadını yönetmeye devam etmiştir. Mukan Kağan, devleti daha da güçlendirerek, hâkimiyetini genişletmiş ve Çin üzerinde baskı kurmuştur. Bumin Kağan'ın oğlu Mukan Kağan, doğuda Kitanları kuzeyde Kırgızları Göktürk hakimiyetine bağladı. Tsi (chi) hanedanını baskı altına aldı, İstemi Yabgu'nun harekâtlarına karşı Çin'den yardım isteyen Akhun Devleti'ne ve Maveraunnehir devletine Çin askeri desteğini önledi.

Chen Hanedanı

Kuzey Zhou Hanedanı

Mukan Kağan'ın kızı (Prenses Aşina) Çin imparatoru ile evlenerek bu ülkenin imparatoriçesi oldu. Mukan Kağan, kızının bu evliliğini iyi kullanarak Çin'in zenginliklerinin kendi ülkesine akmasını sağladı.

577 yılında Doğu ve Batı Çin (Chou ve TSİ) arasında savaş meydana gelir. Batı Çin (Chou), Doğu Çin (TSİ) yi yenilgiye uğratır ve ortadan kaldırır.

Çin'de Sui Hanedanı : 581-618 yılları arasında Çin'e hakim olmuş hanedandır. Güney Kuzey Hanedanı döneminin ardından Çin'i birleştiren Sui Hanedanı Çin'de dört yüzyıldır süregelen parçalanmışlığa son vermiştir.

Doğu Göktürk İmparatorluğunun yıkılmasıyla ortaya çıkan büyük Türk Devletleri, Türk kültürünü ve varlığını Orta Asya'dan Ortadoğu ve Avrupa'ya doğru genişletmiştir.

Göktürk İmparatorluğunun yıkılmasıyla, devletin doğu kanadının yabgusu İşbara ile batı kanadın yabgusu Tardu arasında anlaşmazlık meydana geldi. Bunun üzerine devlet doğu ve batı olarak bölündü.

İlk matbaa, ağaç oyma tekniği kullanarak, Çin'de kuruldu.

600 yılında çıktığı Çin seferinin kötü sonuçlanmasıyla, Töleste yaşayan Türk boyları devlete isyan etti ve 603 yılında Tardu öldürüldü. Tardu'nun ölümünden sonra yerine geçen Çu-Lo Kağan, Çin (Suy Hanedanı) ile işbirliği yaptı ve Çin'de yaşamaya başladı.

Çin'de Tang Hanedanı, (18 Haziran 618 – 4 Haziran 907): Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır.

Batı Göktürk Kağanlığı'nın Çin egemenliğine girmesi

Doğu Göktürk Kağanlığı, 50 yıl sürecek Çin egemenliği altına girdi. Bu süreçte Çin'e karşı yaşanan ayaklanmalar kanlı şekilde bastırıldı. Bunların en etkilisi Kürşad ve 39 çerisinin kalkıştığı ayaklanmadır.

Göktürk prensi Kürşad'ın Çin sarayında ihtilal denemesi.
Türk hakanlarının soyundan gelen Prenslerde genellikle Çin'de görevlendirilerek asimile ediliyordu. Türk Hakanı Yehu'nun oğlu olan Kürşad da, Çin sarayında muhafız olarak görev yapıyordu. Bu cesur Türk prensi, Çin İmparatoru'na karşı bir ihtilal düşünüyordu. Kendisi gibi cesur 39 arkadaşıyla birlikte hareket ederek İmparatoru öldürmek için plan yaptı. Amacı İmparatoru sarayın dışında bir fırsatını bulup öldürmekti.
İmparatorun Şehre ineceğini öğrenen Kürşat, şehirdeki hazırlıklarını yaptı ancak gece kopan fırtına nedeniyle planı bozuldu. Kürşad, planı bozulsa da amacına ulaşmak düşüncesindeydi. 39 arkadaşıyla birlikte Çin sarayını basan Kürşat ve çeri'leri, efsanevi bir mücadele göstererek yalnızca 40 kişiyle Çin ordusuyla savaştı (639). Çin tarih kaynaklarında bile Kürşat ve 39 Çeri'sinin yüzlerce Çinli askeri öldürdüğü kaydedilmiştir.
Kürşad, bu girişiminde başarılı olamasa da, Türk'lüğün yenilmez ruhunu ve esir edilemez karakterini bir kez dağa belleklere kazıdı. Kürşad'ın bu efsanevi mücadelesi, diğer Türk boylarını da ateşleyerek mukavemetlerini ateşleyici bir güç oldu.

Batı Göktürk kağanı Uluğ İşbara (Ho-Lu), Türgişler ve Karlukların yardımıyla Çin ile mücadele etse de yenildi. 658-659 yıllarında Çinli general Su Dingfang kağanlığa son verdi. Batı Göktürkler 660 yılından 681 yılına kadar Çin baskısı altında yaşamıştır.

(680), Aşina kabilesinden Kutlug, kardeşi Kapagan ve akıl hocası Bilge Tonyukuk ile İkinci Göktürk (Kutlug) İmparatorluğunun ilk adımlarını attı.
Kutlug, Çin'e isyan ederek, Ötüken'i başkent ilan ederek kağanlığını örgütledi. Bu sebeple Devleti Toplayan anlamına gelen İl-Teriş ünvanını aldı. Kardeşi Kapagan'ı Şad, akıl hocası Bilge Tonyukuk'u veziri ilan ederek ordu ve siyasetin başına getirdi.
Kutlug (İlteriş) Kağan, Türk coğrafyasında yaşayan Türk topluluklarının bütünlüğünü ve Türk Birliğini sağladı. Devlet düzenini oturtan İlteriş Kağan, Çine sayısız sefer düzenledi. Bu yoğun seferler ile Çin hanedanlığı üzerinde baskılarını arttırdı. Öyle ki bir seferde 23 Çin şehrini ele geçirip Okyanusa kadar ilerlediği Çin kaynaklarında geçmektedir.
Kendi yönetimi altında toplanmak taraftarı olmayan Kırgızlar, Türgişler ve Basmilleri baskı altına alarak, itaatlerini sağladı. Birliğe katılmayı reddeden Karluklar ve Oğuzlar'ın üzerine sefer düzenleyerek cezalandırılarak ta olsa Türk birliğine katılmaları sağlandı ve Türk Birliğini tam anlamıyla kurmuş oldu.

Kapagan döneminde sağlanan Türk birliği ve Çin üzerine kurulan baskı ve elde edilen başarıların yanında yaptığı Tarım reformları ile yönettiği Türk toplumunun refah seviyesini de yükseltti. Gerçekleştirdiği Tohum ıslahı ve Çin'in kullandığı tarım teknikleri kullanarak tarım alanında büyüyen, Devletiyle, Toplumuyla, Kültürüyle muazzam bir Türk Medeniyeti kurulmasını sağladı.
Kapagan Kağan, 25 yıllık yönetiminde Devletinin hakimiyet alanını genişletti, Türk toplumunun hem ekonomik, hem kültürel alanlarda gelişmesini sağladı. Kapagan kağan, Dokuz Oğuz boylarından biri olan Bayirku ile yaptığı mücadele neticesinde 716 yılında öldürüldü.

Kül Tigin, tahta geçmesi için kardeşi Bilge'yi destekledi. Bilge Yabgu oldu, Kul Tigin ise Orduların başına geçti. Devletin kuruluşunda ve yükselişinde büyük hizmetlerde bulunan Tonyukuk Bilge döneminde de vezirlik görevine devam etti.

Bölgesindeki hakimiyeti askeri ve politik olarak kontrol altında tutmak isteyen Çin, Türk'lerin yaşadığı Ötüken çevresinde yeniden güçlenen Türk Devletini iç karışıklıklar ile zayıflatmak düşüncesinden Bilge Kağan döneminde de vazgeçmedi. Bilge Kağan, Çin'in bu tutumunu karşılıksız bırakmamak için Cezalandırmak amacıyla Çin'in üzerine yürüdü. 720 yılında Çine saldıran Bilge Kağan, Çin'in Kuzey bölgesindeki topraklarını ele geçirerek Türk Devletinin sınırlarını Kuzey-Doğu tarafına doğru daha da genişletmiş oldu.

Bilge Kağan döneminde Kutlug Devletinin sınırları Şan-Tung ovasından İç Asya'da Karaşar bölgesine, kuzeyde Bayırku sahasından Ani Irmağı çevresi ve Batı Demirkapı'ya (Ceyhun ırmağı yakınlarında, Semerkand-Belh yolu) kadar ulaştı.

Bilge Kağan, Kitanlara karşı kazandığı savaştan sonra bakanı Buyruk Çor tarafından 734 yılında zehirlenerek öldürüldü. Çin için çalışan Buyruk Çor, Bilge Kağan'a ihanet etti ancak Bilge Kağan hemen ölmedi. Hasta halde yatarken kendisini zehirleyen Buyruk Çor ve yardımcısını öldürdü ancak hastalığından kurtulamayarak vefat etti.

Bilge Kültür ve Medeniyete çok önem verirdi. Bugün Orhun yazıtları olarak bilinen taş yazıtların çoğu Bilge Kağan döneminde meydana getirildi. Yazı ve Töre'nin yayılması ve Türk Kültürü'nün yozlaşmaktan uzat tutmak amacıyla pek çok faaliyette bulundu. Bilge Kağan, Bozkır hayatı yaşayan Türk topluluklarını Şehir düzenine geçirmeyi çok arzuluyordu. Yerleşik bir yaşam ile şehir düzeninde geçirmek düşüncesindeydi. Tonyukuk bu düşünceye karşı çıkarak Bilge Kağan'ı engelledi. Tonyukuk,
"Türkler avcılık yapan savaşçılardır, güçsüzken dağınık yaşar, tehlikelerden uzak durur, güçlenince ortaya çıkar ve mücadele eder. Nüfus olarak Çin'e karşı çok az sayıdayız. Kale surları içerisine girersek mağlup olur varlığımızı sürdüremeyiz"
diyerek Bilge Kağan'ı bu düşüncesinden uzaklaştırdı. Bunun yanında Budizm'e ilgi duyan Bilge Kağan, tapınaklar yaptırarak Türk Toplumunu Budizm inanışına yöneltmeye çalışsada Tonyukuk bunada engel olarak Budizmin Türk Kültürüne zarar vereceği ve Türk toplumunun yaşamını olumsuz etkileyeceği düşüncesiyle olumsuz düşüncesini belirterek Bilge Kağan'ın bu düşüncesine de engel oldu .

Bilge Kağan'ın ölümünden sonra Türk Devletinin yönetiminde karışıklıklar baş gösterdi. Türk Devletinin kararlı ve istikrarlı yönetilememesi nedeniyle bağlı bulunan ve daha önce defalarca isyan eden topluluklar birleşerek başkaldırdılar.
Basmiller, Karluklar ve Uygurlar birleşerek Basmil liderini Kağan ilan ettiler (742) Daha sonra Uygurlar Basmilleri'de ortadan kaldırarak Ötüken'e hakim oldular (745) Uygurlar'ın hakimiyeti sağlamasıyla Kutlug İmparatorluğu son bulmuş, Uygur İmparatorluğu tarih sahnesindeki yerini almıştır.

İlk basılı gazete Pekin'de çıktı.

II. Göktürk Devleti Kağanı Bilge Kağan (683-734)'ın ölümü.
Göktürk Yazıtları Bilge Kağan döneminde yazılmıştır.
Bilge Kağan döneminde Göktürk Devleti'nin sınırları Çin'in Şan-Tung ovasından, İç Asya'da Karaşar bölgesine, kuzeyde Bayırku sahasından Ani Irmağı çevresi ve Batı Demir Kapı'ya (Ceyhun Irmağı'nın yakınında Semerkand-Belh yolu üzerinde) kadar ulaştı.
Amcası öldüğünde yerine geçen oğlu İnal'ı devirerek 32 yaşında 716 yılında Göktürk Devleti'nin başına geçti. Devletin yönetimini ele alan Bilge Kağan'ın ilk işi iyi bir yönetim oluşturmak oldu. Bunun için, ordunun başına 31 yaşındaki kardeşi Kül Tegin'i, vezirliğe de Tonyukuk'u getirdi.
Önce veziri Tonyukuk'u sonra kardeşi Kül Tegin'i kaybeden Bilge Kağan'ı, Çinlilerle işbirliği yapan bakanı Buyrak Cor (Buyrukçur) zehirledi. Bilge Kağan, 25 Kasım 734'de öldü.

Göktürk İmparatorluğu ortadan kalkınca, 743 yılında Basmillerin idaresinde yeni bir devlet kuruldu. Uygurlar bu Basmil Kağanlığı'nın Sol Yabgusu, yani doğu Yabgusu; Karluklar ise, Sağ Yabgusu, yani batı Yabgusu oldular. Bu yeni devlet, tam bir federal devlet biçimindeydi.

744 yılında Uygur Yabgusu, Basmil Kağan'ını mağlûp ederek kendini kağan ilân etti. Kağanlık unvanı olarak da Kutluk Bilge Kül Kağan unvanını aldı. Böylece Uygur Kağanlığı kurulmuş oldu.

Uygurlar (Uygur Devleti), Şehir hayatına geçen ilk Türk Devleti olmasının yanında tarih, sanat ve kültürel yönlerden büyük bir medeniyet kurmuş ve günümüze kadar varlıklarını devam ettirmişlerdir.

Uygurlar, kadim Türk tarihinin önemli parçalarından biri olan ve Türklerin en eski topluluklarından olan Töles'lerin bir boyudur.

Uygurların Ana yurtlarının Orhun ve Selenga vadileri olduğu tespit edilmiştir. Varlıklarını Büyük Hun İmparatorluğu döneminden beri bu bölgede idame ettiren Uygurlar çoğu zaman Dere Beyliği şeklinde kabileler olarak yönetilmiş, kimi zaman kabileler federasyonlarla birleşerek ortak kültürü paylaşmış ve gerek Çin, gerekse bölgesindeki diğer bölgesel güçlere karşı kendilerini korumuşlardır.

Hun döneminin sona ermesi ve Göktürk olarak tabir ettiğimiz Türk Birliğinin oluşmasıyla ortaya çıkan Büyük Türk Federasyonu döneminde sahip oldukları beylik Türk Birliğine İlhak edilmiştir. 680 yılına gelindiğinde Asyadaki Türk Birliği yeniden kuruluyordu.

Göktürk Devletinin 657'de tamamen yıkılmasıyla Çin boyunduruğuna giren ve Türklerin 23 yıl süren Çin Esareti, 680 yılında ortaya çıkan İkinci Göktürk Devleti (Kutluklar) ile Türk Dünyası kabuk değiştirmeye başlamıştı.

35 yıl boyunca Göktürk hakimiyeti altında kalan Uygurlar, Göktürklerin zaman içerisinde güç kaybetmesiyle isyan ederek 716 yılında tekrar kendi yönetimlerini oluşturdular.

Bu ayrılıktan sonra Göktürklerin giderek zayıflaması ve Göktürklere bağlı olan diğer güçlü kavimler olan Basmıl ve Karluklarında kendilerine katılmasıyla güç kazandılar. 743 yılında kurulan Kağanlığın sol yabguluğu (Doğu yabguluğu) Basmiller, sağ yabguluğu (Batı yabguluğu) Karluklar tarafından idare edilmekteydi.

Uygurlar, yeni kağanlık döneminde Göktürklere karşı birlikte hareket ettikleri Basmıl ve Karluk boylarıyla mücadele içerisine giriştiler. Bu mücadeleyi kazanan Uygurlar, Basmıl ve Karluk boylarını mağlup ederek kağanlığın yönetimini ele geçirdi.

Uygurlar, bu döneme kadar Dokuz Oğuzlar olarak anılmaktaydı. Dokuz Oğuzlar dokuz ayrı oğuz boyundan meydana gelmekteydi. 744'deki bu mücadele neticesinde Basmil ve Karluk boylarınıda kendilerine katarak toplamda 11 boya ulaştılar. Daha önceki birliklerinin adı olan Dokuz Oğuz ifadesi, iki yeni boyunda katılımıyla Uygurlar (Akraba ve müttefikler) olarak geçmeye başlamıştır.

Uygurlar, Çinlilerle yaşadıkları etkileşim sonucunda Maniheizm dinini benimsemişlerdir. Bu din savaşmayı ve et yemeyi yasakladığı için tarımsal üretime başlamışlar ve buna bağlı olarak yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti olmuşlardır.

Mimarisi gelişmiş olan bu devlet çivicilik sanatında bir hayli gelişmiştir. Moğolların Türkleşmesinde etkili olmuşlardır.

İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar'la mücadele etmişlerdir.

18 harfli Uygur Alfabesine sahip olup hareketli matbaayı kullanmışlardır. Tore adındaki devlet kanunlarını yazılı hale getirmişlerdir.

Uygurların sonunu getiren şey ise Çinlilerin Türklere bulaştırdığı Maniheizm dini olmuştur. Bu din Uygurları sanat ve ticarette geliştirmiştir lakin dinlerinde, savaş tamamen yasak olduğu için tarihi boyunca savaşçı olan Türklerin savaşçı kişiliklerini kaybetmelerini sağlamıştır. Böyle olunca Uygurlar askeri yönden çok güçsüzleşmiştir.

Devlet otoritesi kaybolan Uygurlar, kurdukları muazzam medeniyetin yıkılmasıyla geniş kütleler halinde göç etmeye başladılar.

Bu yoğun göç hareketlerinden Kansu bölgesine göç eden Uygur topluluklarına "Sarı Uygurlar", Turfan bölgesine göç edenlere ise "Turfan Uygurları" ünvanı verilmiştir.

20. İslam Halifesi - Abbasiler

Daha ilk yılında Çinlilerle Orta Asya'ya hakim olabilmek için Talas Irmağı kenarında büyük bir meydan savaşı yapıldı. Türklerde bu savaşta ilk defa olarak Müslüman Araplar'ı destekledikleri için savaşı Müslümanlar kazanmıştır. Talas savaşı Abbasi Devleti'nde olumlu etki yaparak ve devlet bütün İslam Dünyası'nda kabul görecektir. Daha sonra güçlenen Abbasiler Irak'a önem verecekler ve başkenti Bağdat'a taşınacaklardır. Daha sonraları Bağdat büyük bir kültür merkezi haline gelecektir.

Çinlilerin Orta Asya'ya girişi.

Türk (Karluklar) ve İslam Ordularının müttefik olarak katıldıkları ilk savaş. Çok önemli sebep ve sonuçları barından bu savaş, özellikle Türklerin İslam'a katılmasına da hız vermiştir.

751 yılına gelindiğinde, hem İslam Tarihi hem de Türk Tarihi için çok önemli bir savaş meydana geldi. Tarih kayıtlarında Talas Savaşı olarak geçen bu mücadelede Asyanın içlerine ilerlemek isteyen Araplar Çine kadar ilerlemişti. Tarihin bu ilk Arap-Çin savaşı, aynı zamanda Araplar ile Türklerin ilk teması niteliğini taşıyordu. Bayan Çur, bu savaşta Arap'ları destekleyerek kendisine bağlı olan Karlukları Arap ordusuna yardıma göndermiştir. Araplar, bu savaşta muhakkak ki Karluklarında yardımı ile Çin'i ağır bir mağlubiyete uğratarak Çin'i asyanın içlerinden çekilmeye mecbur bıraktı. Uygurlu halkı Turfan bölgesindeki Karaşar-Beşbalıg şehirlerine göndererek burada nüfuz kazanmayı amaçlayan Bayan Çur, Çin'in Talas savaşını kaybetmesiyle neticesinde iç asya ve Turfan bölgesinden tamamen çekilmesiyle bu bölgeye tamamen hakim hale gelerek Turfan bölgesindeki tarım ve ticaretin ev sahibi oldu. Çin'inde bölgeden çekilmesi ve Çin tehdidinin ortadan kalkması Uygurların, tarım ve ticaret ile ilgilenerek refah seviyelerini yükseltmesine olanak sağlamıştır. Uygurlar, böylece ticaretin bir gereği olarak şehir yaşantısına geçerek yerleşik düzende yaşamaya başlamışlar, refah seviyelerinin yükselmesiyle de eğitim, sanat ve kültüre daha çok zaman ayırmışlardır. Bu nedenle Türk tarihinde şehir hayatına ilk geçen toplum Uygurlar olmuştur. Çin, Talas savaşındaki ağır mağlubiyetten sonra iç karışıklıklar yaşamaya başladı.

755'te An Luşan, Tang hanedanına karşı bir isyan başlattı ve Tang İmparatoru Suzong, 756'da Uygur Hanı Bayançur Han'dan yardım istedi. 755'ten 769 yılına kadar süren ve Çin'de gerçekleşen An Lu Shan isyanında 40 milyon kişi hayatını kaybett. Bu sayı o zamanlar dünya nüfusunun 1/6' sıydı.

Budizm Çin'de resmen yasa dışı ilan edildi. Bunun üzerine Kore'de devlet dini yapıldı ve benimsendi.

Bilinen en eski kalıp baskı kitap Elmas Sutra Çin'de basıldı.

Hou Liang 

Çin'de Beş Hanedan On Krallık dönemi : (907 - 960), Çin tarihinde 907'de Zhu Quanzhong Tang Hanedanı'nı yıkıp Hou Ling 'ı kurmasıyla başlayarak... Zhao Kuangyin'in Song Hanedanı'nı kurup Çin'i birleştirmesiyle biten dönemi. Bu dönemde Çin'in kuzey kesminde Hou Ling, Hou Tang, Hou Jin, Hou Han ve Hou Zhou olmak üzere 5 hanedan kurulup yıkılmıştı. Çin'in orta ve güney kesminde ise 10 yöresel krallık kurulup yıkılmıştı. Kuzey kesimin 5 hanedanından Hou Tang ve Hou Jin... Şatuo Türkleri tarafından kurulmuştu. Hou Zhou da Şatuo'nun askeri teşkilatına bağlı Jiedushi (Garnizon komutanı) Liu Zhiuyan ile Shumishi (Harbiye Nazır) Guo Wei tarafından kurulmuştu.

Hou Tang 

Hou Jin 

Hou Han 

Hou Zhou 

Çin'de Song Hanedanı: Zhao Kuangyin'in Song hanedanını kurmasıyla "Beş Hanedan ve On Krallık" dönemi kapandı ve Çin'deki bölünmüşlük sona erdi. Toplam 319 yıl hüküm süren Song hanedanlığı, 1279 yılında Yuan Hanedanı tarafından devrildi.

Kirman Selçuklu Devleti: Çağrı Bey'in oğlu Kavurt, Selçukluların Kirman kolunun başı idi. İran'ın güney kısmında yer alan Kirman'dan başka Fars, Hürmüz ve Umman'ı da zapt etmiştir. Daha sonra birkaç kez daha taht için hak talebiyle isyan eden Kavurt Sultan, Melikşah tarafından boğdurulmuştur. Onun yerine geçen oğulları Selçuklulara bağlı kaldılar.

Çinli PI CHENG, portatif matbaa harflerini keşfetti ve Mısırlılar tarafından bulunan papirus kağıdını Çinlilerin geliştirmesiyle kitap bastı.

Tuğrul Bey, Bağdat'ı Şiî Büveyh oğullarından kurtarmak için Abbasî halifesi El-Kaim bi-Emrillah'ın daveti üzere Bağdat'a girdi. Bağdat fethedildi. Abbasiler Selçuklu egemenliğine girdi... böylece Abbasiler İslam dünyasındaki siyasi güçlerini Selçuklu Türklerine bıraktılar.

Malazgit Muharebesi: Selçuklu Sultanı Alparslan'nın Doğu Roma İmparatorluğuna karşı kazandığı bu zafer ile, Anadolunun kapıları Türklere sonuna kadar açıldı. Bizans imparatoru Diogenes ile yapılan andlaşma, tahttan indirildiği için tatbik edilmedi. Sultan Alp Arslan, andlaşmanın silah zoruyla tatbikini ve bütün Anadolu'nun fethini emretti. Selçuklu Devleti emrindeki Türkmen boyları, Orta Asya'dan batıya sevk edilerek, Doğu Anadolu'daki Bizans hududuna gönderildi. Selçukluların gaza akınlarına mukavemet edemeyen Bizans kale ve garnizonları Türklerin eline geçti. Türk akınları Marmara Denizi sahillerine kadar uzandı ve fethedilen Anadolu, iskan edildi. Anadolu'nun Türkleşip, İslâmlaşması için gerekli bütün tedbirler alındı.

Selçuklular tarafından 1071'de ele geçirilen Kudüs, Hıristiyan toplumunda özellikle XI.yüzyıl ile süregelen Haçlı Seferleri sırasında hedef haline gelmiştir. Haçlı Seferleri'nin başlaması ile Hıristiyan dünyasındaki Yahudi düşmanlığı siyasi, iktisadi ve sosyal etkileri ile birlikte daha da şiddetlenmiştir.
Saygınlığını yitirmeye başlayan kilise, politik isteklerini yönlendirmek için "Hz. İsa'nın içinde yattığı kutsal lahdin kurtarılması gerekliliği" gibi göstermelik dini gerekçeler öne sürerek etkinliğini korumaya çalışmıştır.
1099'da Papa II. Urban'ın çağrısı üzerine Avrupa'dan kutsal toprakları kurtarma inancıyla gelen Haçlılar, Kudüs'ü ele geçirerek burada Kudüs Latin Krallığı'nı kurmuşlar, Hıristiyanlığı yaymaya uğraşmışlardır.

Kuzey Çin

Temuçin (Cengiz Han) d:26 Ocak 1155-ö:18 Ağustos 1227) babası: Yegüsey Batur

1160 yılında, detayları bilinmeyen bir dizi olay sonunda, Kuzey Çin'in hakimi Jin Hanedanı, Tatarları hezimete uğrattı. Tatarlar bir süre karmaşa içinde dağıldılar.

1189'da toplanan Kurultay kararı ile Temuçin'e Kağan unvanı verildi. Bu kurultayda Temuçin, teşkilatı için en güvenilen yakınlarından bir danışma meclisi oluşturdu.

Mıknatıs üzerindeki coğrafi kuzeye yönelme özelliği, ilk defa 1. yüzyılda Çinli denizciler tarafından keşfedilmiştir. Denizciler, mıknatıs taşını bir çöp üzerine koyarak suya bıraktıklarında, taşın kuzey yıldızını gösterdiğini keşfetmişlerdir. Bunun üzerine pusula icat edilmiştir.

İlk olarak denizciler tarafından kullanılan pusulalar, mıknatıs taşı ile üretilmiştir. Denizciler; mıknatıs taşını bir çöp üzerine koyarak suya bırakırlar, çöp Dünya'nın manyetik alan çizgileriyle aynı hizaya gelir ve bir ucu Kutup Yıldızı'nı gösterir.

Pusulanın Avrupa'ya ulaşması yaklaşık 12. yüzyılda gerçekleşmiş ve bu tarihten sonra geliştirilmeye başlanmıştır.

Pusulanın Çin den Avrupa'ya geçişi ile ilgili bir kaç rivayet vardır.
İlki Çinli tüccarların Ortadoğu'ya yaptıkları seyahatler pusulanın önce Ortadoğuya oradan da Avrupaya ulaştığıdır.
Bir diğeri ise Avrupalı kaşiflerin doğu seyahatlarinde pusula ile tanıştığıdır. Bir diğer rivayet ise pusulanın Çin'den direkt olarak Avrupa'ya geldiğidir.

Ancak pusulanın icadı ile ilgili, ilk önemli gelişmeyi yapan ve yazılı kaynaklara geçen isim Pierre de Maricourt olmuştur. 1269 yılında Pierre De Maricourt, iğneyi bir mile geçirerek, saydam ve derecelendirilmiş bir kutunun içine geçirerek pusulanın ana hatlarını oluşturmuştur.

Avrupa da manyetik iğneler ile ilgili ilk kayıt Alexander Neckam'ın 1190 yılında paris te yazdığı "On the Natures of Things" aldı kitabında yer almaktadır.

Modern pusulanın tarihi William Sturgeon‘ın elektromıknatısı bulması ile başlamıştır. İngiliz mucitin bu buluşu modern pusulanın gelişiminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. 1825 yılından sonra bir kaç farklı pusula ortaya çıktı. Sıvı pusula ile ilgili ilk prototip 1690 yılında Sir Edmund Halley tarafından yapıldı. İlk el pusulasının patenti 1885 yılında alındı.

Temuçin, Tatarlar'ı mağlub etti. Tatar boyları, diğer boylar arasına dağıtıldı.

Orta Asya'da göçebe olarak yaşayan tüm boylar (Merkitler, Naymanlar, Keraitler, Tatarlar ve diğer küçük kabileler), Cengiz Han'a bağlılık bildirdi. Bütün boyların oluşturduğu "Büyük Kurultay"da, Siyasi Birlik tesis edildi. Oluşan Siyasi birliğe, Cengiz'in Tatar düşmanlığından ötürü "Moğol" adı verildi. Temuçin'e Cengiz Han ünvanı verildi.

Karluk ve Uygur Türkleri'ni de egemenliği altına alan Cengiz Han, Çin seferi hazırlığına başladı. Çin Seddi'ni aşarak dört kol hâlinde Çin'e giren Cengiz Han, Pekin'i fethetti.

22 Nisan 1219 ‘da Semerkand Cengiz Han'a teslim edildi. Savaş olmadığı için katliam olmadı.

Cengiz Han, Kuzeybatı Çin'de, 18 Ağustos 1227'de hayatını kaybetti. Cengiz Han'ın neden öldüğü ve mezarının nerede olduğu günümüzde hala bilinmemektedir.

Cengiz Han'dan sonra vasiyeti gereği, kurultay, Ögedey'i Cengiz İmparatorluğu'nun başına Kağan seçti. Onun zamanında Kore, Kuzey Çin tamamıyla imparatorluğa bağlandı.

Altın-Orda Hanlığı (1236-1502)
Cengiz Han'ın büyük oğlu olan Cuci'nin oğlu Batu Han (1236-1255) tarafından kurulan bu devlet Berke Han zamanında İslâmiyet'i kabul etti. İslâmiyet Özbek Han zamanında (1312-1340) bütün Altınordu'ya tamamen yerleşti.

Dest-i Kıpçak'ın idaresini üstlenen Cuci'nin 1227 yılında ölmesi üzerine, on sekiz oğlundan en büyüğü olan Orda ile ikinci oğlu Batu, dedeleri Cengiz Han'in yanına giderek han olmak istemişlerdi. Cengiz Han, "orda" adi verilen iki karargâhtan (otağ), altın aksamlı Ak-Orda'yi Batu'ya, gümüş aksamlı Gök-Orda'yi Orda'ya kurdurdu. Böylece ikinci oğul Batu'yu, babası Cuci'den sonra hanlık makamı için tercih etmiş oluyordu.

Ak-orda veya Altın-orda adıyla Batu Han, Doğu Avrupa'ya kadar bütün Dest-i Kıpçak'ın hâkimi olurken, kendisine bağlanan ağabeyi Orda, Gök-orda adıyla, İtil'den İrtis'e kadar olan devletin doğudaki topraklarını yönetmekteydi. Devletin Başkenti Saray şehri idi. Bundan sonra Batu, Sayın Han; Orda ise İçen Han lakapları ile anılacaklardır.

Batu'dan sonra başa geçen kardeşi Berke, İslamiyet'i kabul eden ilk Altın-Orda hanıdır ve devlet en parlak dönemini onunla yasamıştır. (1256-1266).

Özbek Han(1313-1340), zamanında ise İslamiyet resmî din olarak kabul edilmiş ve zaten ordu ve halkının hemen tamamı Türk olan Altınordu Devleti tam bir Müslüman-Türk devleti hüviyetine bürünmüştür.

Aynı dönemde devletin doğu kanadı olan Gök-Orda sülâlesi ortadan kaldırılarak devlet merkezîleşmiştir. Fakat 1369 yılından sonra Cuci'nin diğer oğulları; Togay-Timur ve Siban neslinden gelenler güç kazandılar.

Togay-Timur nesli, Altın-orda hanlık makamını ele geçirirken, Siban neslinden gelenler de Bati Sibirya'da hükümran olmuşlardır.

Toktamış Han zamanında (1379-1396) Timur'un darbesi ile sarsılan Altın-Orda Devleti, Küçük Muhammed Han zamanında (1427-1440) bölünmeye başlamış ve nihayet, Şeyh Ahmet Han (1481-1502) ile birlikte devlet tamamen ortadan kalkmıştır.

Altın Ordu Hanlığının parçalanması ile ortaya Tatar Hanlıkları çıkmıştır. Bunların hepsi, Cengiz Han soyundan gelen hanlar tarafından idare edilmiştir.

Hülagü Han, şehrin dışına kurduğu karargahtan haber gönderip o beldenin en büyük alimi ile görüşmek istediğini bildirir. Ancak kimse görüşmek istemez. Çünkü, işin içinde kelleyi kaptırmak da vardır.
Bu haber zamanın genç alimlerinden Kadıhan Hazretleri'ne ulaştığında, "Ben gidip görüşürüm" der. Herkes "bir kurban bulundu" diye rahatlar.

Kadıhan Hazretleri daha tıfıl bir gençtir. Doğru dürüst sakalı bile yoktur. Ufak tefek bir cüsseye sahiptir. Görüşmeye giderken kendisine; bir deve, bir keçi bir de horoz verilmesini ister. Bunlar hemen tedarik edilir.
Kadıhan bu hayvanlarla Hülagu'nun çadırına vardığında, onları dışarıda bırakıp içeri girer. Kendisini takdim ederler. "İstediğiniz Müslüman âlim bu" derler.

Hülagü Han, genci şöyle tepeden tırnağa bir süzer! Beklediği bir tip olmadığı için çok şaşırır ve "Başka birini bulamadılar mı?" diye sorar. Kadıhan hazretleri, böyle bir tepkiyle karşılaşacağını bildiği için, Hülagü'nun sorusunu şöyle cevaplandırır:
-Sen görüşmek için, iri yarı boylu poslu birini istiyorsan, devemi getirdim. Yok, yaşlı sakallı biri ile görüşmek istiyorsan, bir keçi getirdim. Yok, sesi gür biri ile görüşmek istiyorsan, horoz getirdim. Üçü de çadırın önünde, onlarla görüşebilirsin!

Hülagü Han, karşısındakinin sıradan biri olmadığını anlar:
-Sen şöyle otur bakalım, deyip yer gösterir. Hemen arkasından ilk sorusunu sorar:

-Söyle bakalım! Beni buraya getiren sebep nedir?
Kadıhan bu soruya şöyle cevap verir:
-Seni buraya bizim amellerimiz getirdi. Nimetlerin kıymetini bilemedik. Esas gayemizi unutup makam, mevki, mal mülk peşine düştük, zevke sefaya daldık. Cenab-ı Hak da verdiği bu nimeti almak üzere seni gönderdi.

İkinci sorusunu sorar:
-Peki beni buradan kim gönderebilir?
-O da bize bağlı, benliğimize dönüp ne kadar kısa zamanda toparlanıp, nimetin kıymetini bilir, zevk sefadan, israftan, zulümden, birbirimizle uğraşmaktan vazgeçersek işte o zaman sen burada duramazsın!

Moğol Büyük Han'ı... Cengiz Han'ın oğlu Tuluy'un oğlu Mengü, kardeşi Kubilay ile birlikte Çin'de savaşırken öldü. Bunun üzerine kardeşleri Kubilay ile Arık Boğa (Erik Boğa) arasında taht mücadelesi oldu. Kubilay 5 Mayıs 1260'da Moğol Büyük Han'ı oldu.

Kubilay (Yuan) Hanlığı (1271-1368): Kubilay Han'la beraber, Cengiz Han Devleti dörde ayrıldı ve ayrı ayrı devletler ortaya çıktı. Çin-Moğol İmparatorluğu Başkent Pekin olmak üzere Kubilay Kağan tarafından kuruldu. Kubilay Han, Çin'de Yuan Hanedanlığı'nı kurarak 1271 ile 1294 yılları arasında hükümdarlık yaptı. 1369 yılına kadar Çin'e hâkim olmuşlardır.

Kubilay Han, 1279 yılında Song Hanedanlığı'na kesin olarak son vererek Çin'i tekrar birleştirdi. Kubilay'ın devletinin hudutları, Çin dışında Kıpçak, Çağatay, Almalık, İran ve kuzeyde Polonya hudutlarına kadar yayılıyordu.

Ming Hanedanlığı, Moğolları ülkeden çıkardı ve yönetime geçti.

Timur'un Harezm seferleri: Timur 1371–1379 arasında düzenlediği dört seferle Harezm bölgesini fiilen hakimiyeti altına almıştı. Ancak Sofi ailesini ve Kongratları tam anlamıyla kendine bağladığı söylenemez. Kongratlar, Toktamış'ın Altın Orda devletinin toparlamasından sonra ona meyletmişlerdi. Süleyman Sofi'nin Toktamış'ın tarafına geçmesi bardağı taşıran son damla oldu. Böylece 1388'de Timur beşinci defa çöl yolundan Harezm'e yürüdü. Bunun üzerine Süleyman Sofi, Toktamış'ın yanına kaçtı. Harezm'i işgal eden Timur, öfke ile halkın Semerkand'a sürülmesini, Ürgenç'in de tahrip edilip yerine arpa ekilmesini emretti. Ancak üç yıl sonra şehrin yeniden imarı için emir verdi.

İsfahan katliamı: Timur 1387 sonbaharında Hamedan üzerinden İsfahan önlerine geldi ve burayı ele geçirdi. İsfahan'da önce yörenin önde gelenleri, seyyidler, alimler, Timur'u karşılamaya çıktılar ve şehir halkının emân karşılığında mal vermeleri kararlaştırıldı. Şehrin ileri gelenleri orduda alıkondu, Timur Melik ile Mehmed b. Sultan Şah bu malı toplamak için şehre gittiler. Şehirden bir grup şehre giren askerlere saldırarak hepsini öldürdüler. Timur, Isfahanlılar isyan edince şehre tekrar döndü ve yedi yaşından küçük çocukları ailelerinden ayırtarak bir araya topladı. Daha sonra bu yedi bin çocuğu ailelerinin gözleri önünde saatlerce atlılara ezdirmek suretiyle katletti ve kafalarını vücutlarından ayırdı. Kentin yarısını dolaşmış olan tarihçi Hafız Ebu her biri 1500 kelleden 28 kule saydığını yazmaktadır.

Timur Halep'i ele geçirdi. Timur, Halep'te yaklaşık 15 gün kadar kaldı. Şehir yağma edildi ve bütün sakinleri kadın erkek çocuk yaşlı ayırt edilmeksizin kılıçtan geçirildi.
şehrin alimlerini ve kadılarını huzuruna kabul ederek onlarla bir görüşme yaptı. Bu görüşmede bulunan İbn Şıhne, bu toplantıyı şöyle anlatır:
"Bizi çağırttı, huzuruna geldik ve oturmamız emredildi. Bize, size Semerkand, Buhara, Herat şehirlerindeki ulemaya sorduğum ve cevap veremedikleri soruyu soruyorum. En iyiniz ve en bilginizden başkası bana cevap vermesin ve ne konuştuğunu bilsin dedi. Bunun üzerine Timur sordu. Dün sizden ve bizden ölenler oldu,peki hangisi şehittir? Sizden ölenler mi, bizden ölenler mi? Herkes susmuştu ki, Allah bana cevabı hemen gösterdi. Dün sizden ve bizden kim Allah adını yüceltmek için savaştı ve öldüyse o şehittir" diye ekledim. Bunun üzerine Timur güzel, güzel dedi. Kendisinin son sorusu Hz. Ali, Muaviye ve Yezid hakkında ne diyorsunuz? şeklinde oldu. Kadı Alemuddin el-Kufsî, üçü de müçtehiddir deyince Timur çok kızdı ve haklı olan Hz. Ali'dir, Muaviye zalim, Yezid ise canidir. Siz Halepliler Hüseyin'i katleden Şamlılar kadar suçlusunuz dedi."

Timur, Şam'ı ele geçirdi. Şam'da katliam yapılmaması için anlaşılan fidyeyi, ödenmesinden sonra 10 katına, yine ödenmesinden sonra 30 katına çıkararak… sözünü tutmadı ve bütün şehri yıktı… camiler dahil her yeri yaktı. Halkı kılıçtan geçirdi. Özellikle Emevi halifesi Yezid'in türbesini büyük bir öfke ile yerle bir etti.

Timur, Ankara Savaşından sonra başkent Bursa'ya, başında veliahtı ve torunu Mirza Muhammed'in olduğu bir ordu göndererek hazineyi ve şehri yağmalattı ve yıktırdı. Halkın büyük kısmı kılıçtan geçirildi. Ulu Cami'yi ahıra çevirerek, içinde yemek yaptırdı. Saldırı başlarken Bursa'da olan Süleyman Çelebi, bu arada kaçarak Anadolu Hisarına sığınmıştı. Süleyman Çelebi, daha sonra Timur'a bağlılığını bildirdi ve bunun üzerine Edirne'de Osmanlı tahtına oturtuldu.

Rodos şövalyelerinin elinde bulunan İzmir kalesi ve limanı, büyük bir katliam ile Timur tarafından ele geçirildi. Limana destek için gelen gemilere, mancınıkla ile şehir halkının kesik başları atılıyordu. Şehir, Aydınoğulları idaresine verildi.

Çinlilerin denizlerden çekilme kararı üzerine… Japonlar, güneybatı Pasifik'te deniz üstünlüğünü ele geçirdi.

Kazan Hanı Uluğ Muhammed Han, Moskova Knezliği ile yoğun bir mücadeleye girişti. 1439 tarihli seferlerinde Rusları yenen Uluğ Muhammed, 7 Temmuz 1445 tarihli Suzdal Muharebesi'nde Rusları hezimete uğrattı, Knez II. Vasili'yi ve kardeşi Mihail'i esir etti ve Vasili'nin gözlerini kör etti. Bu suretle Moskova Knezliği eskiden Altınordu Devletine olan bağlılığını bu defa Kazan Hanlığı'na gösterirken, Uluğ Muhammed de Moskova'yı daha yakın denetlemek için bu kentin yakınlarına bir hanlık kurdu ve başına oğlu Kasım Han'ı geçirdi.

(22 Mart 1394, Sultaniye, İran - 27 Ekim 1449, Semerkand, Özbekistan) Şahruh'un ölümü üzerine oğlu Uluğ Bey yönetime geldi. Timur'un torunu, Timur İmparatorluğu'nun 4. sultanı ve Türk matematikçi ve astronomi bilgini. Oğlu tarafından taht için öldürüldü.

Asıl adı Mehmet'tir. Uluğ Bey adı ile ünlü olmuştur. 22 Mart 1394 tarihinde Sultaniye kentinde doğmuştur. Timur'un öldüğü sıralarda Uluğ Bey Semerkant'ta bulunuyordu.

Babası 16 yaşındayken Uluğ Bey'e yönetimini bırakmıştır. Uluğ Bey, bu tarihten sonra, hem hükümeti yönetmiş ve hem de öğrenimine devam etmiştir. Uluğ Bey, bilgin ve olgun bir padişahtı. Boş zamanını kitap okumak ve bilginlerle ilmi konular üzerinde konuşmakla geçirirdi. Tüm bilginleri yöresinde toplamıştı. Matematik ve astronomi bilgileri oldukça ileri düzeydeydi.

Astrahan Hanlığı (Ejderhan veya Hacı Tarhan Hanlığı) (1466-1556): Altın-Orda'nın yıkılmasından sonra başkenti Astrahan olmak üzere Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin oğlu Toka Temür sülalesinden Kasım Han tarafından kurulmuş ve 1466-1554 yılları arasında hüküm sürmüş bir Türk hanlığıdır. Altın-Orda hanlarından Küçük Muhammed'in torunu Kasım Han tarafından 1466 yılında kurulmuştur. Adını başkentleri olan Hazar kıyısındaki Ejderhandan alır. Don-itil-Kuban ırmakları arasındaki ticaretin yoğun olduğu bölgede kurulmasına rağmen askerî ve siyasî güce sahip olamadıkları için hanlık 1556'da Rusya tarafından işgal edilmiştir.

Portekiz tacirler, ilk kez Güney Çin kıyılarına geldi.

Portekizliler, Hint Deniz Yolu'nu bulduktan sonra, Afrika kıyıları ve Hint Okyanusu'ndaki stratejik yerleri işgal edip deniz üsleri kurdular. Ardından 1545'te Japonya'yla ticaret yaptılar ve Japonya'da misyonerlik faaliyetlerinde bulundular. 1557'de ise Güney Çin'de kalıcı bir Portekiz yerleşim yeri inşa ettiler.

Tarihin en yüksek ölü sayısına sahip depremi, Çin'in Shaanxi eyaletinde meydana geldi: yaklaşık 830,000 kişi ölü.

Portekizliler, Hint Deniz Yolu'nu bulduktan sonra, Afrika kıyıları ve Hint Okyanusu'ndaki stratejik yerleri işgal edip deniz üsleri kurdular. Ardından 1545'te Japonya'yla ticaret yaptılar ve Japonya'da misyonerlik faaliyetlerinde bulundular. 1557'de ise Güney Çin'de kalıcı bir Portekiz yerleşim yeri inşa ettiler.

1551'de Kırım Hanı olan I. Devlet Giray, 1571'de başarılı bir seferle Moskova'yı kuşattı. Çerkesler, Nogaylar ve Kıpçaklar gibi halklardan oluşan büyük ordusuyla Rusları yendi ve Moskova'yı yaktı (Moskova Yangını). Bu seferden sonra Devlet Giray, ertesi yıl için tüm Rusya'yı içine alan büyük çaplı bir fetih planı hazırladı, ama 1572'de Moskova'nın 60 km güneyinde, Molodi'de aldığı mağlubiyet üzerine plan iptal oldu (Molodi Savaşı).

Sakoku fermanı yayınlanmış ve Avrupalların, Japonya'ya girişi yasaklanmıştır.

1641'de Hollanda ve Çin'e ülkeye giriş izni verilmiştir.

Çin, Tibet ve Doğu Türkistan'ı işgal etti.

1616-1662 Qinq Hanedanlığı'nın Ming Hanedanlığı'nı Fethi / Çin 25.000.000 Ölü

1826 Yılı'nda Doğu Türkistan olarak bildiğimiz Yarkent Emiri Hoca Cihangir, Çin İmparatorluğu'na isyan başlattı. Müslüman Türklerin isyanını öğrenen Muhammed Ali Han'ın kardeşi Mahmut Han, Türkistan'a müslümanlara yardıma gitti. Mahmud Han'ın gelmesiyle Çinliler Türkistan'dan çıkarıldı. Hokand Hanlığı'nın kendilerine yardıma geldiğini gören Doğu Türkistanlılar Hokand Hanlığı'na bağlılıklarını bildirdiler. Böylece Kaşgar, Aksu, Yarkent, Hoten ile bareber 6 şehir Hokand Hakanlığı'na katıldı. Kafirlerle İslam için yapılan bu savaştan sonra Sultan Gazi Unvanı aldılar.

1839-1841 Afyon Savaşları.
İngiltere Hindistan'da üretilen afyonu gizli yollardan Çin'e sokmaya başladı. Çinliler afyon'u geleneksel Çin tıbbında ilaç olarak kullanıyorlardı. Fakat Çin'de afyon bağımlılığı ortaya çıktı ve giderek yaygınlaşmaya başladı. Çin hükümeti bu durumun tehlikeli boyutlara ulaşması üzerine sıkı tedbirler alarak afyon ticaretini yasakladı. Bu durum İngiltere'yi oldukça rahatsız etti.

İngiltere önemli bir gelir kapısını kaybetmişti. Hemen duruma müdahale etti ve Çin ile İngiltere arasında savaş çıktı. Ancak İngiltere uluslar arası alanda kendisine haklı bir gerekçe bulmayı da ihmal etmedi. Bu savaşı uygarlık adına en doğal hak olan serbest ticaret ilkesinin çiğnenmesini gerekçe göstererek girmişti. Böylece Afyon savaşları olarak tarihe geçen İngiltere ile Çin arasında bir dizi savaş başladı. O tarihe kadar kendi halinde dış dünyada kopuk yaşayan Çin acı bir şekilde sömürgeciliğin çirkin yüzü ile tanıştı.

Çin 1839'da başlayıp 1842'ye kadar ''Afyon Savaşları"nda' bir dizi yenilgi aldı ve sonunda İngiltere'nin istediği şekilde Nanking antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile Çin Hong Kong'u İngiltere'ye bırakıyor ve beş önemli limanı (Kanton, Şanghay, Foochow, Amoy ve Ningpo )Avrupalı tüccarlara açmak zorunda kalıyordu. Çin bu limanlarda her türlü denetleme ve el koyma hakkından vazgeçiyor ve niteliği ne olursa olsun her türlü mala kapılarını açıyordu. Ayrıca Avrupalı tüccarlara hukuki kapitülasyon hakları da tanınıyordu.

Nanking Antlaşması, 29 Ağustos 1842 tarihinde Birleşik Krallık ile Çing Hanedanı arasında I. Afyon Savaşı'nı bitiren anlaşmadır. Anlaşma ile Sassoon ailesi Çin'in tamamına haşhaş satma hakkı kazandı. Ayrıca İngiltere ve Sassoon ailesine de 21 milyon pound savaş tazminatı ödedi. İşte bu para Sassoon ailesinin dünyanın en zengin ailesi olmasını sağladı. İngiltere savaş sonrasında Hong Kong Limanı'nı da kontrolü altına aldı. Böylece Kumpanya ile ortağı Sasoon Ailesi, Çin'in kanını emmeye başladı.

1851-1864 Taiping İsyanı / Çin - 20.000.000 Ölü

Çin'de Veba salgını yaşandı. 12 milyon kişi öldü.

II. Afyon Savaşı veya Arrow Savaşı, 1856 – 1860'ta Çin ile Birleşik Krallık ve Fransa İmparatorluğu arasında gerçekleştirilen savaş. Çin'deki ticaret haklarını artırmaya çalışan İngilizler, 1856'da bazı Çinli görevlilerin Arrow adlı gemiye çıkarak İngiliz bayrağını indirmesiyle, savaşı yeniden başlatmak için aradıkları bahaneyi bulmuş oldular. Bir Fransız misyonerinin Çin'in iç bölgelerinde öldürülmesini gerekçe gösteren Fransızlar da İngiltere'nin yanında savaşa girdiler.

Tientsin Antlaşması, Haziran 1858 tarihinde Çing Hanedanı ile Büyük Britanya, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri ve Rus İmparatorluğu arasında imzalanan bir antlaşmadır. Antlaşma, 1856'da başlayan İkinci Afyon Savaşı'nın ilk aşamasını sona erdirmiş olup Çinliler tarafından eşitsiz anlaşmalar olarak kabul edilen bu anlaşmalar, Çin limanlarını dış ticarete açtı, başkent Pekin'de yabancı elçiliklere izin verdi, Hristiyan misyonerlik faaliyetlerine izin verdi ve afyon ithalatını etkin bir şekilde yasallaştırdı. Antlaşma, İkinci Afyon Savaşı'nın sona ermesinden sonra 1860 yılında İmparator Xianfeng tarafından Pekin Sözleşmesi'nde onaylandı.

Çin, 1860'ta imzaladığı Pekin Sözleşmesi'yle Tianjin antlaşmalarına uymayı kabul etti.

1862-1877 Dungan İsyanı / Çin - 8.000.000 Ölü

Çin'de iç savaş meydana gelmiş ve 20 milyon kişi yaşamını yitirmiştir.

Çin'in Kaşgar Hanlığı'nı ortadan kaldırması

Çin – Japon Savaşı başlamış ve Japonya savaşın 9. Ayında zaferini ilan etmiştir.

Çin-Japon Savaşı, Japon İmparatorluğu, Kore için Çin'e savaş açtı

Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası haline gelen Hong Kong, 1861-1898 döneminde önemli ölçüde genişlemişti. 1861'de Kowloon Yarımadası, İkinci İngiliz-Çin savaşının (II. Afyon Savaşı) sonunda İngiltere'ye bırakıldı. 9 Haziran 1898'de imzalanan Pekin Konvensiyonu ile New Territories de 99 yıllığına Britanya'ya terk edildi.

Tarihe Boxer Ayaklanması olarak geçen, Çin'deki yabancıları ülkeden çıkarmayı amaçlayan ve devletçe de desteklenen köylü ayaklanması başladı. İsyan batılı devletler tarafından bu isyan bastırıldı.

Batılı devletlerin gönderdikleri uluslararası birliğin Pekin'i ele geçirmesi

Çin'de kölelik kaldırıldı.

Mançu hanedanının yakılıp Çin Cumhuriyetinin kurulması.

Çin Komünist Partisi'nin kurulması

Japonlar Çin'in doğusunda ki Mançurya bölgesini istila etti.

Çin, Japonya'ya savaş ilan etmiştir.

Japonya Çin'i işgal ederek Pasifikte II. Dünya Savaşı'nı başlattı.

Japonya, Çin'in büyük bölümünü ele geçirmiştir.

Çin Cumhuriyeti, Küba, Guatemala ve Filipinler Topluluğu; Japonya ve Nazi Almanyası'na savaş ilan etti.

II.Dünya Savaşının bitmesiyle birlikte Japonlar, Çin'den çekilmiştir.

Çin Halk Cumhuriyeti'nde Deng Şaoping'in önderliğinde ekonomik reformların başlaması.

Komünistler, Kuomingtang'a karşı kesin zafer kazanıp Çin'in yönetimini ele geçirdi. Mao Zedong yönetiminde Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Çin'de ki komünizm düşmanları Tayvan'a kaçtı.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Çin HalkCumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler'e girme isteğini reddetti.

Tibet, Çin'in bir parçası haline geldi.

Mau Mau İsyanı Başlangıcı. 1960, Mau Mau İsyanı'nda Büyük Sivil Ölümü

Vietnam Savaşı ya da İkinci Çinhindi Savaşı, Doğu Bloku ülkeleri olan Kuzey Vietnam, Çin ve Sovyetler Birliği ile ABD destekçisi olan anti-komünist Güney Vietnam ve başta ABD arasında yaşanan savaştır. Kore Savaşı'ndan sonra Soğuk Savaş'ın ikinci sıcak çatışması olmuştur. ABD 1963 yılından 1973 yılına kadar savaşa dahil olmuş ve 60.000 kadar asker kaybetmiştir.

Çin'de ilk nükleer santral inşa edildi.

Tibet'e özerklik verildi.

Çin'de Mao Kültür Devrimini ilan etti.

Çin ilk hidrojen bombasını test etti.

Çin, BM'e üye oldu.

Türkiye, Çin'i resmen tanıdı.

Eski Çin'in başkenti Şian'da 2000 yıl öncesine ait, kilden yapılmış, gerçek boyutlarda ve savaş donanımlı 6000 kişilik bir ordu bulundu. Seramik askerlerin hiç biri diğerine benzemiyordu.

Mao tarafından Kültür Devrimi ilan edilmiş ve ülke büyük bir sanayileşme başlamıştır.

Çin'de Tek çocuk uygulaması başlatıldı.

ABD ile Çin arasında diplomatik ilişkiler kuruldu.

Çin'de Mao dönemi resmen tarihe karıştı. Komünist Parti Merkez Komitesi, Mao ile ilgili tüm resim, demeç ve afişleri yasakladı.

Özgürlük isteyen halk tarafından Tiananmen Meydanında gösteriler yapıldı ve 200 kişi yaşamını yitirdi.

Şangay Borsası hizmete girdi.

Birleşik Krallık, Hong Kong'un idaresini Çin'e bıraktı. İngiltere'nin 99 yıllık kullanımından sonra Hong Kong, Çin'e devredildi.

Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın 1996'da oluşturdukları Şanghay Beşlisi adlı yapılanmaya Özbekistan'ın da katılmasıyla Şanghay İşbirliği Örgütü kuruldu.

Çin, Dünya Ticaret Örgütü'ne (WTO) katıldı.

Dünyanın en büyük hidroelektrik barajı olan Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki Üç Boğaz Barajı'nda su tutulmasına başlandı.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, resmi temaslarda bulunmak üzere bugün kalabalık bir heyetle Çin'e geldi. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 6 günlük Çin gezisinde, Çin'in Başkenti Pekin'in yanı sıra, Çin tarihinde önemli bir yere sahip olan Xian kentini, ekonomik kalkınmanın merkezi sayılan ve Türk işadamlarının sık sık ziyaret ettiği Guanzhou ve Shenzhen şehirlerini ve özellikle Çin için çok hassas bir konuma sahip olan Türk tarihi ile yakından akrabalık bağlarının bulunduğu Doğu Türkistan ya da Çinlilerin deyişiyle Sincan (Uygur) Özerk bölgesini ziyaret etti.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün bir hafta önce ziyaret ettiği Çin'in kuzey batısındaki Sincan Uygur özerk bölgesinin başkenti Urumçi'de, olaylar meydana geldi.
26 Haziran'da, Guangdong'da Uygurlar ile Han Çinlileri arasında çıkan tartışmalar kavgaya dönüştü, 2 kişi öldü. 5 Temmuz'da, Uygurların olayı protesto etmek için yaptıkları gösteride şiddet olayları patlak verdi, 156 kişi öldü, 828 kişi yaralandı. Han milliyetinden Çinlilerle Müslüman Uygurlar arasında çatışmalar yaşanırken, polis ile askerler barışçı protesto gösterisi yapan 3 bin kişilik bir Uygur topluluğu üzerine makineli tüfeklerle ateş açtı. Olayların Sincan'ın öteki büyük kentleri Kaçgar ve Aksu'ya sıçradığı belirtiliyor.
7 Temmuz: Uygur kadınlar Uygur erkeklerin gözaltına alınmasını protesto etti. Han Çinlileri silahlı protesto gösterisi yaptı.
8 Temmuz: Cumhurbaşkanı Hu Jintao, kriz nedeniyle G8 zirvesine katılmaktan vazgeçti.

Çin gezisi sırasında, Cumhurbaşkanı Gül, Sincan Özerk Bölgesine geçti... "Burası Türkiye ile Çin'i birbirine bağlıyor. Uygurlar iki ülke arasındaki dostluk köprüsüdür! Tarihte Türklerle Çin'i birbirine bağlayan unsurlardan biri de İPEK YOLU olmuştur. HEP BİRLİKTE BU YOLU TEKRAR CANLANDIRACAĞIZ" diye konuştu... Yıl 2009... Çok önemliydi bu çıkış. Önemli olduğu birkaç gün sonra anlaşılacaktı. ABD'de yaşayan RABİA KADİR isimli kadının çağrısı ve etkisiyle UYGUR DİYARI karıştı. Çin ile Uygurlar karşı karşıya geldi. Kimine göre 156, kimine göre ise 585 kişi ölüyordu. Çin, UYGURLARI biçiyordu. ABD, Abdullah Bey'i tekzip ediyordu adeta... TÜRKİYE İLE ÇİN DOST OLAMAZ...

Çin ekonomisi Japonya'yı geçerek, dünyanın en büyük ikinci ekonomisi haline geldi.

Bir Kuşak-Bir Yol girişimi 60 ülkeyi ve 4 milyar 400 milyonluk nüfusu kapsıyor. Bu ülkelerin toplam gayrisafi hasılası 21 trilyon ABD Doları'na ulaşıyor.

Eylül 2013 – Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Kazakistan'a yaptığı ziyaret sırasında Nazarbayev Üniversitesi'nde bir konuşma yaptı. Xi, konuşmasında Çin ve Orta Asya işbirliğiyle İpek Yolu Ekonomik Kuşağı'nın inşa edilebileceğini söyledi. Böylece, bu düşünce Çin liderlerince ilk kez ortaya koyulmuş oldu.

Ekim 2013 - Cumhurbaşkanı Xi, Endonezya parlamentosunda yaptığı konuşmada, 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu'nun kurulması için Çin ve ASEAN ülkeleri arasında yakın işbirliği yapılması önerisinde bulundu. Xi, aynı konuşmasında kıtada altyapı inşasının finansmanının sağlanması, bölgesel bağlantıların ve ekonomik entegrasyonun ilerletilmesi için Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın kurulmasını önerdi.

İran ile P5+1 ülkeleri (Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Rusya Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti ve Almanya) arasında nükleer meselede "Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP)" kabul edildi.

16 Ocak 2016'da KOEP'inyürürlüğe girdi ve İran üzerindeki nükleer meseleden kaynaklı uluslararası yaptırımlar kaldırıldı.

Doğu Türkistan Kültür ve Dayanışma Derneğince, 20 ülkeden 15 teşkilatın temsilcilerinin bir araya geldiği "Doğu Türkistan Bağımsızlık Hareketi Uluslararası 1. Toplantısı" etkinliği Fransa'nın başkenti Paris'te düzenledi. Etkinliğe Büyük Birlik Partisi (BBP) Genel Başkanı Mustafa Destici ve Dünya Uygur Kongresi Başkanı Rabia Kadir de katıldı.

ABD Başkanı Donald Trump ile Kuzey Kore lideri Kim Jong Un, 12 Haziran 2018'de Singapur'da yapılan tarihi zirvede ilk kez bir araya geldi.
Zirvede iki lider kapsamlı bir antlaşmaya imza attı.

ABD Başkanı Trump, Kuzey Kore ile oluşturulan yapay gerilimler üzerinden Çin'e karşı yaptırımlarını artırarak sürdürmek stratejisi güdüyor.

Yeni Zelanda'da Müslüman'lara yönelik Hıristiyan Terörü düzenlendi. Cuma günü camilere yapılan saldırılarda bir çok Müslüman katledildi.

Yeni Zelanda,"Bir Kuşak Bir Yol" (İpek Yolu) projesinde 2017 yılında Çin ile sözleşme imzalayan ilk devlettir. İmza töreninde Çin ve Yeni Zelanda'yı yönetenlerin elele kenetlenip poz vermesi birilerini kahretmişti. Çin'in Dünya Ticaret Örgütü'ne girişi için ikili görüşmeleri başlatan, Çin öncülüğündeki Asya Altyapı Yatırım Bankası'na kurucu üye olan ilk Batılı gelişmiş ülke olmuştu.

Yeni Zelanda, Washington'un baskısı üzerine Çin telefon şirketi Huawei'yi yasaklamıştı. Ancak cami saldırısı sonucu Başbakanları "Arkasında olanları ve mesajı biliyoruz" dercesine; Çin ziyareti gerçekleştirdi. O ziyarette "Huawei'yle çalışacağız" diyerek saldırının arkasındakilere meydan okudu.

Hıristiyan Paskalya Bayramı günü, kilise ve otellere yapılan eş zamanlı 8 saldırıda 200'den fazla kişi öldü, 400'ün üzerinde kişi yaralandı. Ölenler arasında 2 Türk de var.
Olay medya'da sadece "zarar gören kiliseler" görselleri ile verildi.

Sri Lanka, Çin'den 15 milyar dolar borç aldı. Karşılığında stratejik bir limanı 99 yıllığına Çin'e verdi. Ülkede 30 bin Çinli çalışıyor.

ABD'den sürekli Sri Lanka'yı suçlayan açıklamalar geliyor. Katliamdan önce ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nauert, "Devlet Başkanına, Sri Lanka'da demokratik yollardan seçilmiş kişilerin görevlerini yerine getirmesine izin vermesi ve parlamentoyu acilen yeniden toplaması çağrısında bulunuyoruz" diye konuşuyordu. ABD Başkan yardımcısı Pence de Çin'in, borç diplomasisini kullandığını söylüyordu.

Güneydeki Hambantota limanının ileride Çin tarafından askeri üs haline getirebileceği konusunda Sri Lanka Cumhurbaşkanı'nı arayarak uyarıyordu. Cumhurbaşkanı Sirsena Çin yanlısı ismi Başbakanlığa atıyor, ortalık ayağa kalkıyordu. "Beni öldürecekler" diye de kabinede konuşma yapıyordu.

Ardından gelen baskılar sonucu Çin yanlısı Başbakanın yerine ABD-Hindistan yanlısı isme hükümeti vermek zorunda kalıyordu. Bunu bile yetersiz gören CIA. Sri Lanka'da kuklalarına kiliseleri bombalatıyor, ardından da olayı aydınlatsın diye çağrılan CIA'ya kapılar ardına kadar açılıyordu.

Google, Çinli teknoloji devi Huawei'in ABD hükümeti tarafından kara listeye alınmasının ardından, Huawei kullanıcılarının Android işletim sistemine olan erişimini askıya aldı.

Ergün Diler:
"Bu büyük baskı altındaki Google'ın açıklamasıydı.
Ancak asla böyle bir adımın atılmayacağı, Çin'e bildirilmişti. Pentagon'un kullanıcıların konum bilgisine ulaşmak için Google Maps vb. GOOGLE uygulamalarının yüklü olduğu Android ya da IOS telefonlarına ulaşması, birçok suikastın başarıyla sonuçlanmasını sağlıyordu."

Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesi'nde, küresel odakların destekleriyle, halk olayları başlatıldı. Suçluların Çin'e iadesini kolaylaştıran yasal düzenleme bahane edilerek başlatılan olaylarda en az 79 kişi yaralandı.

Irak'ta işsizlik, yolsuzluk ve kamu hizmeti yetersizliğini protesto etmek bahanesi ile başlatılan toplumsal eylemlerde en az 450 kişi öldü, 19 binden fazla kişi yaralandı.

Irak'ın kısa süre önce, Çin ile yaptığı ticari antlaşmalar, ABD tarafından tepki ile karşılanmıştı.

Pekin-Londra arasında sefer yapan ilk yük treni Marmaray'dan geçiş yaptı.

Çin'in Wuhan kentinde tanımlanamayan virüs dünya çapında paniğe yol açtı. Bulaştığı kişilerde akciğer rahatsızlıklarına yol açan ve şimdiden dört farklı ülkeye de yayılmış durumda olan virüs sebebiyle çok sayıda insan hayatını kaybetti. Dünya Sağlık Örgütü ise dünya çapında daha çok vakanın görüleceğini kaydetti.

Aralık ayı ortlarında başlayan virüs salgınının önüne geçilememesi üzerine, irüsün ilk görüldüğü yer olan Çin'in Vuhan şehri karantinaya alındı.

28 Nisan Salı günü Çin medyasında yer alan haberlere göre Çin'in, mayıs ayından itibaren toplam 40 milyona yakın nüfusun yaşadığı dört büyük şehirde, yeni "dijital para" birimiyle ödemelere başlayacağı açıklandı.

Sheizen, Suzhou, Chengdu ve Pekin'in yakında gelişmekte olan yeni münhasır ekonomik bölge olan Xiong'da başlatılacağı söyleniyor bu uygulamanın. Bu ilk pilot uygulamada "dijital renminbi" ya da e-RMB olarak adlandırılan dijital para birimi kullanılacak. Bazı kamu görevlilerine maaşlarının mayıs ayından itibaren, bu dijital para birimiyle ödeneceği söyleniyor.

Amaç, öncelikle küçük miktarlı harcamaların yapılabileceği bir uygulamayla başlamak. Akıllı telefonlara elektronik cüzdan uygulamasının yüklenmesi öngörülen bu e-RMB uygulamasının zaman içinde yaygınlaştırılması planlanıyor.

e-RMB böylece dünyada bu kadar büyük bir ekonomide ilk kez kullanılmaya başlayacak bir dijital para olacak.

Çin'in İsrail büyükelçisi Du Wei, Tel Aviv'deki evinde ölü bulundu.

Ergun Diler...
"Çin'in İsrail'deki BÜYÜKELÇİSİ Du Wei, Tel Aviv'in kuzeyindeki HERZİLYA'da oturduğu evinde ölü olarak bulundu! Bu çok önemli bir olaydı. 57 yaşındaki BÜYÜKELÇİ'nin ölmesi derin dehlizleri sarsan bir adımdı...
Defalarca yazdım... "Tek izlenmesi gereken isim POMPEO" diye... ABD'nin gizli başkanı gibi... Dünya COVİD-19'la sarsılırken İsrail'e resmi ziyarette bulundu. Kimsenin evinden çıkamadığı günlerde İSRAİL'e RESMİ ZİYARETTE bulunmak çok önemli gelişmelerin habercisi olmalıydı. ASLINDA böyle bir dönemde "resmi ziyaret" kavramı, görüşmenin ne kadar önemli olduğunun dünyaya ilanıydı.
ÖYLE DE OLDU! Amerika Birleşik Devletleri'nde Yahudiler çok güçlüdür. Doğal olarak da İsrail, Washington'da çok önemli bir etkinliğe sahiptir. Ancak İsrail'de ABD özellikle de Derin Amerika çok güçlü değildir. En azından sanıldığı kadar büyük gücü yoktur. İşte Pompeo'nun ziyareti, bunu terse çevirmenin ilanıydı.
Ancak İsrail, hala Londra'ya yakın olduğunu duyuruyordu.
Açıklamasından da anlaşılacağı üzere Pompeo, Çin ile İsrail arasındaki ilişkinin bitirilmesini istiyordu. Pompeo bunu gizleme gereği bile duymadı. Net ve açık olarak gazetecilerle bunu paylaştı.
Ancak İsrail, Çin'in kripto parası e-RMB'yi kabul etti. Çin, ASEAN yani Güneydoğu Asya Uluslar Birliği'nin (Brunei, Endonezya, Laos, Kamboçya, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland, Vietnam, Japonya ve Güney Kore) de kripto parasını kabul ettiğini açıkladı. Japonya ve Güney Kore'nin Çin'in kripto parası e-RMB'yi kabul edeceği ortaya çıktı. Amerika Birleşik Devletleri'nin dijital dolar planını Çin uygulamaya başlamıştı bile.
Hem de İsrail'in de içinde olduğu birçok ülke bunu kabul etmişti. Bu KRİZİN tavan yaptığı yerdi.
Soru şu! Çin'in kripto parası e-RMB'nin virüs sonrası hayata geçirilmesini hızlandıran kişi kim? Du Wei... Evinde öldürülen İSRAİL'deki BÜYÜKELÇİ yani...
Hatta resmi olarak kabul edilmese de e-RMB'nin isim babası Du Wei... "Halkın Parası" anlamına gelen Ren Min Bi'nin kripto para olmasını isteyen Du Wei çok önemli biriydi. Çin'in İngiltere ile arasındaki bağları güçlendiren de Du Wei'den başkası değildi. Zaten KRİPTO PARAYI kabul eden ülkelerin tamamında İNGİLİZ ETKİSİ görülmekteydi.
Amerika Birleşik Devletleri, hem İsrail'e hem de ÇİN'İN KRİPTO PARASINI düşünen pek çok ülkeye çok sert ve tehlikeli mesaj verdi. Belki son 50 yılda MOSSAD'ın bilgisi dışında CIA'nın ilk suikastıydı bu. Pompeo gidip tehdit etmiş arkasından BÜYÜKELÇİ infaz edilmişti."